DINAMIK YER AÇMA
Dinamik yer açma, ilk karsilastiginizda korkutucu bir tanimdir, fakat
aslinda o kadar zor degildir. Su ana kadar kullandigimiz tum degiskenler,
statik degiskenler idiler. Yani, derleyici tarafindan, derleme yada link
etabinda kendilerine yer ayrilmisti. (Aslinda bazilari “otomatik”
degiskenler olduklarindan, derleyici tarafindan dinamik olarak yer
ayrilmisti, fakat bu bize gorunmuyordu). Dinamik degiskenler, program
yuklendiginde var olmayan, fakat gerektiginde kendilerine hafizada yer
tahsis edilen degiskenlerdir. Bu metod ile, diledigimiz kadar degiskeni
tanimlamak, kullanmak, ve baska degiskenlerin o sahayi kullanmasi icin, o
sahayi tekrar serbest birakabiliriz.
DINLIST.C:
===========================================================
main()
{
struct hayvan {
char ismi[25];
char cinsi[25];
int yasi;
} *evcil1, *evcil2, *evcil3;
evcil1 = (struct hayvan *)malloc(sizeof(struct hayvan)); strcpy(evcil1->ismi,"General"); strcpy(evcil1->cinsi,"Karisik Birsey"); evcil1->yasi = 1;
evcil2 = evcil1; /* evcil2 simdi yukaridaki veri yapisina karsilik geliyor */
evcil1 = (struct hayvan *)malloc(sizeof(struct hayvan)); strcpy(evcil1->ismi,"Bobi"); strcpy(evcil1->cinsi,"Labrador"); evcil1->yasi = 3;
evcil3 = (struct hayvan *)malloc(sizeof(struct hayvan)); strcpy(evcil3->ismi,"Kristal"); strcpy(evcil3->cinsi,"Alman Coban"); evcil3->yasi = 4;
/* Yukardaki bilgiyi yazalim */
printf("%s, bir %sdir ve %d yasindadir.\n", evcil1->ismi,
evcil1->cinsi, evcil1->yasi);
printf("%s, bir %sdir ve %d yasindadir.\n", evcil2->ismi,
evcil2->cinsi, evcil2->yasi);
printf("%s, bir %sdir ve %d yasindadir.\n", evcil3->ismi,
evcil3->cinsi, evcil3->yasi);
evcil1 = evcil3; /* evcil1 simdi evcil3 un gosterdigi yapiyi gosteriyor */
free(evcil3); /* bir structure'u siliyor */ free(evcil2); /* bu da bir baska structure'u siliyor */ /* free(evcil1); bu yapilamaz - niye? anlatacagim! */ } ===========================================================
“hayvan” isimli bir structure tanimlama ile basliyoruz. Bu tanimladigimiz
tip ile bir degisken tanimlamiyoruz, sadece 3 tane pointer tanimliyoruz. Bu
programin devamina da bakarsaniz, hicbir yerde bir degisken tanimina
rastlayamazsiniz. Guzel. Veriyi saklayabilecegimiz hicbir yer yok.
Elimizdeki yegane sey, 3 tane pointers dir. Birseyler yapabilmek icin,
degiskenler tanimlamamiz gerekli, o zaman dinamik olarak tanimlayalim.
DINAMIK DEGISKEN TANIMLAMAK
Programin ilk satiri, “evcil1” isimli pointer’a birsey atayarak 3
degiskenden olusan bir dinamik yapi tanimliyor. Programin kalbi, satirin
ortasinda gomulu bulunan “malloc” fonksiyonudur. Bu, baska bilgilere
ihtiyaci olan “hafiza ayir” fonksiyonudur. “malloc” fonksiyonu, normalde,
hafizanin “heap” denilen kesiminde, “n” karakter boyunda, ve karakter
tipinde bir yer ayiracaktir. “n”, fonksiyona gecirilen yegane
parametredir. “n” hakkinda birazdan konusacagiz, fakat ilk once “heap”:
HEAP NEDIR?
Her derleyicinin calisacak kodun boyu, kac degisken kullanilabilecegi,
kaynak kodun boyu gibi sınırları vardir. IBM-PC ve uyumlular icin bu sınır
cogu derleyici icin 64K lik bir calisacak kod boyudur. (Çalisacak koddan
kastim, ismi EXE yada COM ile biten dosyalardır)
Bunun sebebi, IBM-PC nin 64K lik segman boyuna sahip bir mikroisleyiciye sahip olmasindandir. Daha “uzakta” yer alan veriye ise, ozel erisme yontemleri gerektirmektedir. Programi kucuk ve verimli tutmak
icin, bu yontemler kullanilmamakta, ve program, cogu programlar icin yeterli olan 64K lik bir sahaya sigmak zorunlulugundadir.
Heap sahasi, bu 64K lik sahanin disinda bulunan ve programlarin veri ve degisken saklamak icin kullanilabilecekleri bir yerdir. Veriler ve degiskenler, sistem tarafindan “malloc” cagirilinca heap’e konur. Sistem, verinin nereye kondugunu takip eder. Istedigimizde, bir degiskeni tanimsiz yaparak, heap de bosluklar yaratiriz. Sistem bu bosluklara, yeni “malloc” tanimlari oldugunda baska veriler koyarak kullanir. Yani, heap’in yapisi son derece dinamiktir – surekli degisir..
SEGMANLAR HAKKINDA
Daha pahalli derleyiciler, kullanmak istediginiz hafiza tipini secmenizi
saglarlar. Lattice yada Microsoft’un derleyicileri ile, program boyunun
64K nin altinda kalmasini, ve programin daha verimli calismasi ile
programin 640K sinirinda kalmasi, daha uzun adresleme metodu ile daha az
verimli calismasi arasinda bir secim yapabilirsiniz. Uzun adresleme,
segmanlar arasi erisimi gerektireceginden, biraz daha yavas calisan
programlara sebep olacaktir. Yavaslama, cogu programlar icin onemsiz
olacaktir.
Sayet bir programin kodu ve hafiza gereksinimi toplam 64K yi asmiyorsa, ve
stack’i kullanmiyorsa, bir .COM kutugu haline getirilebilir. Bir .COM
kutugu hafizanin bir kopyasi seklinde oldugu icin, cok hizli bir sekilde
yuklenebilir. Halbuki .EXE tipindeki bir kutugun adreslerinin hafizada
yeniden yerlestirilmesi gereklidir. Dolayisi ile ufak hafiza modeli, daha
hizli yuklenen programlar yaratabilir. Bunun hakkinda endiselenmeyin,
birkac programcinin endiselendigi ufak bir detaydir.
Dinamik tanimlama ile, verileri “heap” e saklamak mumkundur. Tabii, lokal
degiskenleri, ve indeks sayaclari tipindeki degisenleri heap de saklamak
istemezsiniz – sadece buyuk dizileri ve structure’lari..
Kucuk hafiza modelinde kalmaktan daha onemli birsey, bilgisayarin
hafizasinin sinirlarinda kalmaktir. Sayet programiniz cok buyuk birkac saha
tanimliyorsa, fakat bunlari ayni zamanda kullanmiyorsa, bir parcasini
dinamik olarak tanimlayip, kullanip, silebilirsiniz. Sonra, ayni sahayi
bir baska veri parcasi icin kullanabilirsiniz.
“malloc” A GERI DONUS
Umarim, “heap” hakkindaki parca, size “malloc” ile ne yaptigimizi
gostermistir. Sadece, sisteme kendisine bir parca hafiza verilmesini talep
edip, bu sahanin ilk elemanina (baslangicina) bir pointer dondurmektedir.
Parantezler arasinda gerekli olan yegane parametre, istenilen blok’un
boyudur. Bu programda, basinda tanimladigimiz structure’u saklayabilecek
bir yere ihtiyacimiz vardir. “sizeof”, yeni bir fonksiyondur, en azindan
bize, ve parantezlerinin icindeki parametresinin boyunu byte cinsinden
dondurmektedir. Yani, “hayvan” structure’unun boyunu byte olarak
dondurmektedir. Bu deger “malloc” a dondurulur. Fonksiyonu cagirinca bize
heap’de bir saha ayrilmis oluyor, ve “evcil1” bu sahanin baslangicini
gosteriyor.
CAST NEDIR?
Hala, “malloc” fonksiyonun onunde, tuhaf gorunuslu bir birsey var. Buna
“cast” denir. “malloc” fonksiyonu normalde, ayrilan sahanin baslangicini
gosteren “char” tipli bir pointer dondurur. Cogu zaman, “char” tipli bir
pointer istemeyiz. Biz bu ornekte, “hayvan” structure’unu gosterecek bir
pointer istiyoruz, ve bu nedenle, derleyiciye bu tuhaf yapi ile bunu
belirtiyoruz. Cast’i koymazsaniz, cogu derleyici, pointer’i dogru bir
sekilde dondurecektir, size bir uyari mesaji verip, gayet iyi calisan bir
program yaratacaktir. Iyi programlama teknigi, derleyicinin uyari mesajlari
vermesine mani olmaktir.
DINAMIK OLARAK TANIMLADIGIMIZ SAHAYI KULLANMAK
Structure ve pointer konusu ile ilgili konusmamizi hatirlarsaniz, sayet bir structure’umuz ve onu gosteren bir pointer’imiz varsa, icindeki herhangi bir degiskene erisebiliriz. Denemek icin, programin bundan sonraki 3 satirinda, structure’a degerler atayacagiz. Bu komutlarin statik olarak tanimli atamalara benzedigini fark edeceksiniz.
Bundan sonraki satirda, “evcil1” in degerini “evcil2” ye atiyoruz. Bunu yapmak, yeni bir veri yaratmiyor, sadece ayni yeri gosteren iki tane pointer’imiz oluyor. “evcil2”, simdi yarattigimiz structure’u gosterdigi
icin, “evcil1”, birbaska dinamik tanimli structure yaratmakta kullanilabilir. o “evcil2” yi de yeni dinamik tanim icin kullanabilirdik Sonunda, bir baska saha tanimlayip, “evcil3” u bunun baslangicina atiyoruz.
DINAMIK TANIMLI SAHADAN KURTULMAK
Birbaska yeni fonksiyon ise, “free” dir. Bu fonksiyon, ayirdigimiz hafiza
parcasini tekrar sisteme iade etmekte kullanilir. Kullanimi icin, bloku
gosteren bir pointer’i, parametre olarak gecirin.
Dinamik tanimin bir baska ozelligini gostermek icin, bir baska sey daha
yapiyoruz. “evcil1” in degeri, “evcil3” e ataniyor. Bunu yaparak, “evcil1”
in tuttugu degeri kaybetmis oluyoruz – cunku artik “evcil3” un degerini
tutmaktadir. Dolayisi ile, artik hicbir zaman kullanilamaz. Bu hafiza
sahasi, bu noktadan sonra erisilemez, ve “ziyan” olmustur. Bu, bir
programda normal olarak yapmayacaginiz birseydir – sadece dikkatinizi
cekmek icin konulmustur.
Ilk “free” fonksiyon cagirimi, “evcil1” ve “evcil3” un gosterdigi sahayi
ortadan kaldirir, ikincisi de “evcil2” nin gosterdigi sahayi ortadan
kaldirir. Dolayisi ile, daha once yarattigimiz verileri kaybetmis olduk.
Heap’de bir parca daha bilgi vardir, fakat onun yerini gosteren bir pointer
olmadigi icin, erisilemez. “evcil1” in sahasini tekrar “free” etmeye
calismak, bir hata olacaktir, cunku zaten “evcil3” ile ayni yer ortadan
kaldirilmistir. Fakat endiselenmeye luzum yoktur, cunku DOS a donunce,
butun heap sahasi silinecektir.
BAYAGI COK KONUSTUK
Bu son program hakkinda nerdeyse 4 sayfa konustuk, fakat iyi harcanmis bir
zaman idi bu. Sizin icin dinamik tanimlama hakkinda ogrenmediginiz hicbir
seyin kalmadigini bilmek, sevindirici birsey olmali. Tabii ki, bu sahanin
kullanimi hakkinda bircok sey orgenebilirsiniz, fakat dinamik tanimlama
hakkinda daha fazla ogrenebileceginiz birsey yoktur.
BIR POINTER DIZISI
BUYUKDIN.C:
============================================================
main()
{
struct hayvan {
char ismi[25];
char cinsi[25];
int yasi;
} *evcil[12], *point; /* bu, 13 tane pointer ve 0 degisken tanimliyor */
int index; /* ilk once, dinamik sahayi ivir zivirla dolduralim. */
for (index = 0;index < 12;index++) {
evcil[index] = (struct hayvan *)malloc(sizeof(struct hayvan));
strcpy(evcil[index]->ismi,"General");
strcpy(evcil[index]->cinsi,"Karisik cins");
evcil[index]->yasi = 4;
}
evcil[4]->yasi = 12; /* Bu atamalar, bazi sahalara */
evcil[5]->yasi = 15; /* nasil luzumsuz bilgi */
evcil[6]->yasi = 10; /* yazilabilecegini gosterir. */
/* yukarda tanimladiklarimizi yazalim. */
for (index = 0;index <12;index++) {
point = evcil[index];
printf("%s, bir %s, ve %d yasindadir.\n", point->ismi,
point->cinsi, point->yasi);
}
/* Iyi programlama teknigi, dinamik yaratilmis sahanin, */
/* sisteme iade edilmesini soyler.. */
for (index = 0;index < 12;index++)
free(evcil[index]);
}
================================================================
Bu program, bir oncekine cok benzer. Basit tutmak icin, 12 elemanlik bir
pointer dizisi tanimliyoruz, ve bir “point” isimli bir pointer daha
tanimliyoruz.
Size yeni olan “*evcil[12]” terimini biraz anlatmakta fayda var. Burada yaptigimiz 12 tane pointer’dan olusan bir dizi tanimladik. Ilki “evcil[0]” ve sonuncusu “evcil[11]”. Aslinda, bir diziyi indekssiz kullanmak, o
dizinin adresini verdiginden, kendi basina “evcil” demekle, pointerin pointerini tanimlamis oluyoruz. Bu C de tumuyle yasaldir, ve hatta daha ileri de gidebilirsiniz – fakat cabucak kafaniz karisir. Dolayisi ile,
“int ****pt” demek, yasaldir, ve bu bir pointer’in pointer’inin pointer’inin pointer’ini tanimlar – sayet dogru saydiysam. Iyice C ye alisincaya kadar bu tip seylerden kacinmanizi tavsiye ederim.
Simdi, 12 tane pointer’imiz var, ve biz bunlar herhangi bir pointer gibi kullanabiliriz. Bir dongu icinde kendimize dinamik yer acip, icine istedigimiz verileri yazabiliriz. Rastgele secilmis bazi sahalara yeniden
bilgi atadiktan sonra, ekrana sonuclari yaziyoruz. “point” isimli pointer, sadece size gosterme amaci ile kullanilmistir. Veri, “evcil[n]” diyerek tanimlanabilirdi. Son olarak 12 veri bloku “free” ile serbest birakilir ve program sona erer.