Polar Hedefleme
Polar hedefleme, ekvatoryel kundaga sahip teleskoplarin yapması gereken ve ne kadar hassas yapildigina gore o kadar kolay veya zor olabilecek bir işlemdir! Türkiye gibi kuzey yarım kürede bulunanlar şanslıdır; kutuba (Yani dünyanın dönüş aksına) çok yakın bir yıldız vardır. Bu da Polaris yani kutup yıldızıdır.Polaris'i Bulma
Kutup Yıldızı çok parlak ve belirgin
bir yıldız değildir, o yüzden yabancı bir yerde yada ilk defa
bulacaksnız problem çıkarabilir. Hatırlamanız gereken şey: Kutup
yıldızının Büyük Kepçe (yani büyük ayı) ve Cassiopeia arasında
olduğudur. Bu iki takımada parlak yıldızları sayesinde çok bariz
görünür. Kepçenin kaşığındaki iki yıldızı takip eden bir ok çizerseniz,
Polaris i bulabilirsiniz. Aynı zamanda gökte dev bir W
şeklinde olan Cassiopeia da size yardımcı olacaktır. Ayrıca Polaris,
küçük kepçe (yani küçük ayı) takımyıldızlarının en ucundadır.
Kutup Ayarı (Polar hedefleme) nin temeli
şudur: Teleskobun kutup aksı, dünyanın dönüşüne paralel hale
getirilmesi lazımdır. Bunu gerçekleştirince, dünyanın dönüşü,
teleskobun tek bir aksını çevirerek nötralize edilebilir. Bu
yapılmadığında ise, gözlemlediğiniz cismi ortada tutabilmek için her
iki aks (sağ açıklık ve dik açıklık) birden kımıldatılmak zorunda
kalınır. 
Sağda: Bir Meade ETX'in polar
hedefleme pozisyonu. Normal Gözlem İçin Kutup Hedefleme
Şayet resim çekmek yada uzun süre aynı nesneyi okulerde tutmak gibi bir amacınız yoksa, fazla hassas olmayan bir kutup hedefleme yeterli olacaktır.
Bunun için, teleskobun polar aksının Polaris (Kutup Yıldızı) na nişanlanması yeterli olacaktır. Bunu yapmak için, teleskobun tübünü dik açıklık 90 derece olacak şekilde ayarlayınız. Bu durumda teleskop tüpü, teleskobun polar aksına paralel olacaktır. Bundan sonra teleskobun teleskobun polar aksını bulunduğunuz yerin enlemine eşit hale getiriniz. Örneğin, 38 derece enlemde oturuyorsanız, Polaris in pozisyonu ufuk çizgisinin 38 derece üstünde olacaktır. Bu ayarı yaptıkça, polarisin teleskoptan görünür hale geldiğini göreceksiniz. Teleskobun sehpasının ayarlarını değiştirerek (hem yukarı/aşağı hem de sola/sağa) Polaris'i düşük güçteki bir mercekle ortalayınız.
Dikkat edilecek nokta: Bu ayarları yaparken hep sehpanın ayarlarını değiştirin, yoksa sag açıklık (RA) ve dik açıklık (DEC) ayarları değil. Örneğin işlemin başından sonuna kadar teleskobun dik açıklığı 90 derecede kalmalıdır.
Peki Dik Açıklık Ayarının Tam 90 derece olduğunu nasıl anlayacagız?
Ah, bunun da güzel bir hilesi var. Yine bir aynalı ve çatal sehpalı teleskobunuz oldugunu farz ediyorum: Teleskobu yukaridaki ETX resmindeki gibi 90 derece yakınlarina ayarlayın; simdi sağ açıklık ayarını gevşetin, ve bir yandan teleskobun okülerinden bakarken, bir yandan da teleskobu sola/sağa döndürün, yani sağ açıklık aksı üzerinde cevirin. Görüntüdeki yildizlar tabi kayacaktir.Peki ne tarafa kayiyorlar? Aşağı doğru mu gidiyorlar? Öyleyse , hassas DEC (dik açıklık) ayarı ile teleskobu biraz İNDİRİN. Peki yildizlar teleskobu cevirince yukarı mi gidiyorlar? O zaman teleskobu yine hassas DEC ayarı ile biraz KALDIRIN. Bu ayarlarla oynayarak, ta ki, siz teleskobu çevirince yıldızlar görüntüden çıkıp gitmeden, ortalarda dönünceye kadar. Tebrikler, artık teleskobunuz sehpasına göre tam 90 açı ile duruyor!
Hassas Kutup Ayarı
Yukarıdaki ayar size çoğu zaman yeterli olacaktır. Fakat resim çekme yada güçlü büyütme oranlarıyla bir nesneyi gözlemleyecekseniz, daha hassas bir ayar gerekebilir;
Hassas Kutup ayarı da aslında kendi içinde ikiye ayrılır.
1) Büyük Kepçe sayesinde
Size tam doğruyu söylemedim. Polaris aslında tam kutupta değil, ama kutbun 1 dereceden az bir mesafesinde. şimdiki ayarımız ise daha hassas bir ayarı nasıl yapabiliri, onu bulmaya yönelik. Öncelikle yukarıdaki ayarı yapıp kutbun yakınına kadar gelin.Sonra sehpanızın hassas ayarlarını kullanarak, Polaris'i Büyük Kepçe (yani Büyük Ayı) ile Cassiopeia arasına koyun. Bakınız resim:
Solda büyük kepçe, sağda ise Cassiopeia yı görmektesiniz. Polarisin üzerinde zor seçilen bir yıldız vardır, onu da yaklaşık olarak resimdeki yere getirirseniz, hassas bir kutup ayarı yapabilirsiniz.
2) Kayma Hedeflemesi (Drift Alignment)
Merakınız resim çekme ise, yıldızların kaymalarını
izleyerek ve nispeten uzun süren bir ayarlama tekniği size gerekecek
demektir. Kayma Hedeflemesi sayesinde çok hassas olarak teleskobunuzu
kutuba ayarlayabilirsiniz ama bu işlem vakit alacaktır. Kendinize sıcak
bir kahve alın ve işleme başlayalım:Bunun için çok büyütme saglayan bir mercek gereklidir, ki hataları hemen görebilelim. Hatta içinde hedef sağlayan 'reticle eyepiece' türünden bir oküleriniz varsa, daha da iyi.
1) Sehpanızın seviyesinin düz olduğunu kontrol edin.
2) Yukarıdaki metodların biriyle kaba polar hedefleme yapın.
3) Meridyende ve kutupsal ekvatorun biraz üzerinde bir yıldız bulun. (Türkçesi: teleskobun dik açıklığı sıfır dereceye yakın bir yerde, ve ne fazla doguda ne fazla batıda. Yani ortalarda 'yukarıda' bir yıldız bulun!)
4) Yıldızı gözlemlemeye başlayın tabi sağ açıklık motorunuz çalışır olsun. Eninde sonunda bir tarafa kayma olacaktır. Sol/Sağ kaymayı göz ardı edin, onunla ilgilenmiyoruz şimdilik. Ama:
Yıldız yukarı doğru kayarsa, sehpanın ayarını oynatıp yıldızı okulerde sağa götürün.
Yıldız aşağı doğru kayarsa, sehpanın ayarını oynatıp yıldızı okulerde sola götürün.
5) Yıldızı tekrar ortalayın
6) 5 dakika süreyle yıldız yukarı/aşağı kaymayıncaya kadar bu işlemi sürdürün. Yıldız sola/sağa kayacaktır, yıldızı görüntüde tutmak için el kumandası ile yıldızı yeniden ortalayabilirsiniz.
7) şimdi mümkün olduğunca doğu istikametinde bir yıldız bulun, yine dik açıklık 0 derece civarında olsun.
8) Yine yıldızı izlemeye başlayın..
Yıldız yukarı doğru kayarsa, sehpanın ayarını kullanıp yıldızı aşağı çekiniz.
Yıldız aşağı doğru kayarsa, sehpanın ayarını kullanıp yıldızı yukarı ittiriniz.
9) Bunu da yıldız artık yukarı yada aşağı 5 dakika kaymadan durabilecek kadar oluncaya kadar tekrarlayınız.
Tebrikler! Başardınız. şimdi, portatif bir sehpa kullanıyorsanız, sehpanın ayaklarının geldiği yeri yere işaretlemek faydalı olabilir - yoksa yarın akşam yine aynı şeyi yapmanız gerekecektir!
Selamlar,
Turgut Kalfaoglu